KOE OLA KOVI E INU KAVA MALOHI

Ko e kava malohi ko e kemikale ia ‘oku ne lava ke uesia ho sino. Pea ‘oku ‘i ai ‘a e ivi makehe ai ke ne ma’u kita pea ‘ikai ke te toe lava kita ia ‘o pule’i kita pea hoko ia ke ne maumau’i ‘ete mo’ui. Ko e tokotaha he toko hongofulu ‘o e kau ma’u kava malohi ‘oku nau hoko ko e kau ‘olokaholika, ‘o ‘uhinga ia ko e ‘ikai ke nau to e lava ‘o ta’ofi ‘enau ma’u e kava malohi pea pule kehea leva kinautolu ‘e he kava ‘o nau inu ta’etuku. ‘Oku ‘ikai leva ke to e lava ke nau tataki lelei ‘enau mo’ui, pea uesia ai honau famili mo honau ngaahi kaume’a. 

‘I ‘Amelika, ko e kava malohi ‘oku kau ia he taha ‘o e ngaahi kemikale fakatupu palopalema lahi taha ai. ‘I he ta’u ‘e uanoa kuo hiliange, na’e toko 20 miliona ‘a kau ‘olokaholika ai, ka kuo to e lahi faufaua ange ia he taimi ni. ‘Oku lahi ange e pa’anga ‘oku fakamoleki he kava malohi he fakataha’i kotoa e pa’anga ‘oku fakamoleki he ‘u siasi mo e ngaahi kautaha ngaue’ofa ma’ae fonua.

Ko ‘ete inu kava malohi pe ‘o lahi hake he tu’unga totonu, ‘oku ne fakatupu ‘a e palopalema ki he sino mo e ‘atamai, pea pehe foki ki he’ete mo’ui ka e uma’a ‘a e fakamo’oni ‘a e tokotaha Kalisitiane. ‘Oku ta’efaka’apa’apa ia ki he ‘Otua he ‘oku ‘ikai ke te to e lava ‘o mapule’i lelei hoto ‘atamai mo hoto sino. 

Ko e kava malohi ‘oku ne malava ke maumau’i hoto ‘atamai pea mo ‘ete fakakaukau lelei. ‘Oku ‘ikai leva ke kei lava ‘e he sino ia ke fakahoko lelei ‘ene ngaue pea iku leva ia ki he’ete fai ‘e kita ia ‘a e ngaahi me’a faikehe mo ta’engali. Hange ko e fai ha ngaahi me’a fakama mo ta’efaka’apa’apa ki hoto ngaahi kaungame’a mo hoto famili. ‘E a’u pe ia ki ha’ate tamate’i pe fakalavea’i kinautolu kapau te te faka’uli kona. ‘Oku lauiafe ‘a e kakai talavou ‘i mamani kuo nau mate ko e ‘uhi ko e fakatu’utamaki tupu mei he faka’uli kona.
‘Oku mole meiate kita ‘a e pule ki hoto ‘ulungaanga lelei ‘i he’ete kona malava leva ia ke te lea’aki mo fai ha ngaahi me’a fakamamahi kia kita, pe ko hoto kaume’a mo hoto famili.

‘Oku pehe ‘e he fa’ahinga ia ‘oku fakaoli tokua ‘a e kona. Ka ko hono mo’oni ‘oku ta’eoli lahi ‘a e kona. Ko e kau kona ‘oku ‘ikai ke nau to e lava kinautolu ia ‘o pule’i ‘enau mo’ui: fakasino, fakafonua mo tototonu, pehe ki honau ngaahi ongo’anga pea mo e faka’atamai. ‘Oku mole ke mama’o ke fakaoli ‘a e ‘ikai lava ke te pule’i hoto ‘atamai - ko e toki me’a faka’ofa lahi ia. He na’e ngaohi ‘e he ‘Otua ‘a e tokotaha kotoa pe ke ne lava ‘o pule’i ‘ene fakakaukau, ‘ene lea mo hono sino. Ka ‘oku hoko e kava malohi ke ne kaiha’asi ‘a e ngaahi me’a ni. Ko e taimi pe ‘oku inu ai ‘e ha taha ‘a e kava malohi ‘oku ne ngaohi kovia hono sino mo pausi’i ‘a ‘ene mo’ui.

‘Oku pehe ‘e he fa’ahinga ia ko e kava malohi ‘oku ne “hiki” kita ki ‘olunga mo ‘ai kita ke te ongo’i longomo’ui mo fiefia. Ka ko e loi lahi ia, he ko e kava malohi ko e me’a holoki mo’ui ia. ‘Oku ne fakatuai’i ‘ete fakakaukau mo e ‘ilo’i e me’a totonu ke fai. ‘Oku tuai ai mo e ngaue hoto sino - hange ko ‘ete lue mo ‘ete talanoa. Pea ‘i he ‘ikai lava ke te mapule’i hoto sino, ko e me’a pe ‘oku hoko mai ko e ‘ete mate mohe pe mate kona.

‘I he taimi ‘e ni’ihi te ke ‘i ha feitu’u mo ha kakai ‘oku nau faka’amu ke ke inu mo kinautolu, ka ‘oku ‘ikai totonu ke ke inu koe ia. Fakapapau pe koe ia ‘i ho loto ke ‘oua te ke inu pea ke tu’u ma’u ai, pea kapau ‘oku ‘ikai toka’i ‘e he kakai ho’o fakakaukau pea mahalo pe ‘oku ‘ikai ko e kakai totonu ia ke ke kaungame’a mo feohi mo ia, saiange pe ke ke foki koe ia ki ‘api. ‘Oku malava noa pe ke ke ma’u e mo’ui fonu, mohu mo fungani he lelei kehekehe ‘o ‘ikai kau ai ‘a e nunu’a ‘o e kavamalohi - ka ko e me’a pe ia ‘a’au ke ke fili ki ai, pea ke hanga ‘o fai e lelei lahi ko ia ma’au mo ke faka’apa’apa’i ai ho’o mo’ui.