ILO'I 'O KALAISI KOE TALANOA FUNGANI


Ngaahi Lesoni: Same 19; ‘Ekisoto 20:14, 7-9, 12-20; Filipai 3:4-14; Matiu 21:33-46
Ngaahi himi 365/466/591/371/603

Potu Folofola MalangaFilipai 3:7 “Ka ko e alāmeʻa pehe, a ia ko hoku fakakoloa ʻi muʻa, kuo loa ʻeku lau ia ko e koto fakamasiva koeʻuhi ko (8) Kalaisi….”

But what things were gain to me, these I have counted loss for Christ. But indeed I also count all things loss for the excellence of the knowledge of Christ Jesus my Lord, for whom I have suffered the loss of all things, and count them as rubbish, that I may gain Christ.”


Kaveinga: “Koe tala-noa ‘oku funganii koe ‘ilo’i ‘o Kalaisi”

Ko Filipai 3:1-14, ko ha fakamatala mo’ui mahu’inga ‘a e ‘Apositolo´ (Paula´) kiate ia´. Ko e hanga pē ‘e Paula ‘o ngāue’aki ia ko ha fakatātā [example] ke fakatokanga’aki ‘a e Siasi ‘o Filipai´ ke fakafepaki’i ‘a e kau Siutaisa´. Ko e kau Siutaisa [Judaizers], ko e kau Siu na’a nau Kalisitiane lau pē (nominal); ‘o anga pehe´ ni´ – na’a nau tali ‘a Sīsū ko e Fakamo’ui ma’a ‘Isileli´ PĒ. Pea nau ako’i ko e Senitaile´ kuo pau ke nau fou mai kinautolu he matapaa ‘o e LOTU FAKASIU´ [JUDAISM] kae toki lava ke ma’u honau fakamo’ui´. Pea ko e fakakaukau/ anga ‘enau vakai/ view ko ‘eni´ ‘oku kauhala kehekehe ia mo e fakakaukau ‘o e fakamo’ui´. Ko e fakamo’ui´, ko e ngāue ia na’e fai mai ‘e he ‘Otua´ ma’ae fa’ahinga ‘o e tangata´. ‘I he tu’unga ko eni, ko e ‘uhinga ia ‘o e lau ‘a Paula, “huanoa au” – ‘a ia ko e hangē ha tau’aki tangata´ heni ‘a e ‘Apoisitolo´. Kapau te tau fakalea fakaetau’aki tangata´, hangē ha pehē atu ‘a e ‘Apositolo, “’Oua te ke o’i mai ke ta fakatētē, he me’a ‘oku ou fiu hono feinga ke fakangalongalo’i´” ….“Ka ko e alāmeʻa pehe, a ia ko hoku fakakoloa ʻi muʻa, kuo loa ʻeku lau ia ko e koto fakamasiva koeʻuhi ko Kalaisi….”

Koe vete ‘oe potu tohi


Ko e kau Siutaisa´, ko e kakai na’a nau polepole ‘i he ngaahi me’a fakasino´; ‘a ia ko e kakai na’e tu’u ‘enau falala´ mo honau loto´ [confidence] ‘i he ngaahi lavame’a´ mo e ngaahi ngāue ‘a honau nima´ – fakafalala he ivi fakaetangata´. Ko ‘enau view ki he fakamo’ui [salvation] ‘oku pehe´ ni´ ia – ‘oku makatu’unga ‘a hotau fakamo’ui ‘i he’etau ngaahi ngāue´. ‘I hono fakalea ‘e taha´, ko e fakamo’ui/ salvation ko e me’a ‘oku tau fai ki he ‘Otua´. Pea ko e fakakaukau/ anga ‘enau vakai/ view ko ‘eni´ ‘oku kauhala kehekehe ia mo e fakakaukau ‘o e fakamo’ui´.

Koe fungani
Kia Paula koe “fungani ‘oe ‘ilo’i ‘o Kalaisi/ the excellence of the knowledge of Christ Jesus my Lord” koe matu’aki pau ke fakamaha ‘etau mo’ui (loss)/ ‘etau fiema’u/ ‘ae holi hotau kakano. ‘Oku tau lau kitautolu koe kinoha’a/ count them as rubbish ….kae ‘ilonga ‘ae makehe ‘oe lea fungani…Fakatokanga’iange ‘oku liliu ‘e Dr. Moulton ‘ae lea “rubbish/ veve” ki he lea ‘oku toe lolotonga ange hono ‘uhinga ki he palakuu taha koe “kinoha’a.” Ka koe lea “fungani” ‘oku to’o mai ia mei he tui kahoa kakala ‘ae fefine tonga. Tokua koe lava hono tui pea mo hono kakokako’i e ngaahi kakala (“lalo ni”) pea koe fakamuimui taha ko hono toki hili hake ‘ae “fungani” he funga ‘oe ngaahi kakala kotoa ‘ae “kakala ‘iloa ‘io ‘ae kakala ‘oku ala viki/ “excellence” means that the value of one things “excels” the value of something else. Kia Paula neongo ‘ae ngaahi fakakoloa (laloni) ‘o ‘aneafi ‘ene mo’ui ka koe hili hifo ‘a Kalaisi ‘i he ngaahi me’a ni kotoa pea ‘oku hoko leva ‘ae polepole’anga ‘o ‘aneafi koe koto “kinoha’a” koe ‘uhii koe fungani ‘o Kalaisi. Kainga kapau ‘oku ta kei fakatoupikoi koe’uhii koe vovo ‘oe matelie ni pea ‘oku ou fakamanatu atu ‘ae “hoa ‘o Lote” pea mo ‘ene ta’e fiemavae moe koloa ‘oe mamani (Luke 17:32) “Nothing that you have not given away will ever really be yours”

Koe talaloto ‘a Paula

‘I he veesi 5 & 6 ‘oku toki hanga ai ‘e Paula heni ‘o fola mai ‘ene ngaahi la’i pele´, ko ‘ene fakamatala kiate ia´ pea mo hono piokalafi´. Fakatokanga’i na’e ‘ikai ko e MOTIVE ‘a Paula ko e FIE HĀ pe ‘AFUNGI´, ka ko ‘ene ngāue’aki ‘e ne fakamatala mo’ui ko ha fakatokanga ki he Siasi ‘o Filipai fekau’aki pea mo e kau Siutaisa´. Tau ki’i vakai ange fakatētē ‘a e to’a´ ni´: (1) ‘aho 8 pē kuo u kamu´ – ko e kau liliu/ coverts ki he lotu faka-Siu´ na’e toki kamu kinautolu ‘i he’enau matuotu’a´ [maturity], ko e kau ‘Isime’eli´ ‘i he’enau ta’u 13´. Ka ko Paula´, na’e ‘ikai ko ha covert [liliu] mai ki he lotu faka-Siu´ pe ko ha ‘Isime’eli ia´. KO E FU’U TOTO’I SIU MO’ONI´ [PURE-BLOODED JEW]. (2) Ko e tupu’i ‘Isileli´ – ko eni hoku tupu’anga´ pe ko hoku fonua´; “ko e fu’u maka ‘eni ne u lele mai mei ai´.” ‘A ia ko e tala ange ‘e Paula, “Kaume’a´, ko ‘eku tupu mai meia Sekope´ [tō ki ai ‘a e Tala’ofa´], ka ‘oku ‘ikai ko ‘Isoa´.” Ko e Penisimani au´ – fuofua Tu’i ‘eni ‘o ‘Isileli´. ‘A Penisimani pē na’e si’i kei pipiki mo ‘ofa / remained loyal kia Tevita´ [Siuta], ‘o ui ai pea ‘iloa ko e FALE ‘O SIUTA´. ‘Io ko e Fale pē ‘o Siuta´ na’e toe fakafoki mei he Fakahē. Kae mavahe ‘a e tribes ‘e 10 koē ‘o fokotu’u pule’anga he Tokelau´, pea fakahee’i ‘o mo’oni ‘a e Punake´, “Kuo tēkina pea talu ai”. Ko e Hepelū mo’oni ‘eni – means, ko ‘eku tamai mo ‘eku fā’e ko e ongo Hepelū na’a na kei tauhi mo fakatolonga ‘ena lea faka-Hepelū mo e ‘ulungaanga faka-Hepelū. Ko e Fālesi au´ – mamahi’i lao´, mamahi’i fonua´. Ko Paula´, na’e memipa ia he kulupu pe paati [fanatical party] na’e ui ko e kau Mamahi’i fonua /Zealots. Ko hono fakamo’oni eni ‘ene ‘alu ke fakatanga’i ‘a e lotu fakakalisitiane´. (5) Na’a ku haohaoa [mā’oni’oni] ‘i hono tauhi ‘o e Lao´.

‘I he veesi 7 ‘oku ngaue’aki ai ‘e Paula ‘ae lea “fakakoloa” (“gain”) ‘oku plural [tokolahi] ia ‘i he lea Kalisi´; ‘a ia na’e lahi mo hulu ‘a e me’a na’e ma’u ‘e Paula he taimi kimu’a ‘o ‘ene mo’ui [fakakaukau ‘o e Veesi 6]. Kapau te tau ‘omi ki he’etau context faka-Tonga´, pau pē na’e lahi ‘a e koloa faka-Tonga´, ngaahi sila´, sea mu’a he kai pola´, etc. (2) Kia Paula “…kuo loa ‘eku lau ia ko e koto fakamasiva…” Koeha kuo fakamasiva ai e koloa kia Paula? Koeʻuhi ko Kalaisi. Pea pehee ‘e Paula koe “…alāme’a pehe…” (“those”) – ‘oku emphatic (‘oku pau´) eni´ – ‘oku ‘uhinga heni ‘a Paula ki he ngaahi me’a na’e mole lahi taha ai hono taimi hono palani’i mo fakakaukau’i mo ngaue’i he ta’u lahi koe e “koto fakamasiva”.

V.8 (1) Ko e lea “seuke” (“yea”) ‘oku ‘uhinga ia ko e “doubtless” [ta’e toe veiveiua´] pea ‘oku ne fakahaa’i mai ‘a e mālohi [force] mo e hoholi [passion] ‘i ha mo’ui kuo liukava’i ‘e he ‘ofa ‘a e ‘Otua´ [Paula´]. (2) “…’oku ou kei lau ni…” taimi lolotonga [present tense] – uhinga ‘a Paula heni, ko e me’a koē na’a ku fai he Veesi 7´, ‘oku ou kei hokohoko atu pē, te’eki ai ke tuku´. Hanga ‘e Paula ‘o talamai heni kuo ne ‘osi fua tautau ‘a ‘ene lavame’a´ & hono tupu’anga´ (vv.6-7) pea mo Kalaisi´, pea tā ‘oku hala mo ha toe me’a ke fakafekake’i kia Kalaisi´ Koeha hono ‘uhinga? Koe “….fungani ‘a e ‘ilo’i ‘o Kalaisi…” – Hangee ko ia kuo tau lave ki ai ki he lea ‘fungani’ ‘i hono ‘ai heni ‘e Molitoni´. ‘Ikai ko ha lāloni´ [lousī pē], ka ko e fungani´ – he ko e kakala ‘eiki mo namu lelei´, ‘io ‘a Kalaisi´ ko ia pe ‘oku ‘a’ana ‘ae lelei. (4) ‘Oku sio ‘a e fakakaukau ‘o e “‘ilo” heni ki he a’usia na’e ma’u ‘e Paula funga ‘i he’ene feohi fakalotofale’ia mo Kalaisi´. Na’a ku ‘osi fetaulaki au mo Sīsū ‘i he hala ki Tamasikusi´ ‘ou ‘ilo tā ko e mo’oni pē ‘ene TOETU’U ‘ana´. Pea kuo ifo ‘a e me’a kotoa ia ‘o a’u ki he mamahi´ mo e mate´ koe’uhi pē Kalaisi´. Fungani ange ‘a e TOETU’U he tukufakaholo mo e lavame’a, ko e kinoha’a [veve] kotoa pē ia´.

‘I he veesi 9 “pea ke ‘ilo au ‘oku ou ‘iate ia” – Fiema’u ‘e Paula heni ‘ene mo’ui´ ke ne faka’ali’ali mai ko e me’a ia ‘a Kalaisi´; ‘oku ‘ikai toe own ia ‘e Sekope, ‘Isileli, Hepelū, Penisimani, Fālesi, etc. Ko ia ai´, ‘oku ‘ikai leva ko ha mā’oni’oni ‘eni mei he lao´ mo e tukufakaholo´ ka ko e mā’oni’oni ko ‘eni kuo u ma’u´ ko e ma’u mai mei he taha [Kalaisi´] ‘oku ne lolotonga ma’u/ own au´. Pea na’a ku ma’u ia ‘i he’eku tui kiate Ia´ Koe V.10 & 11 Faka’amu ‘a e ‘Apositolo heni´ ke ne a’usia ‘a e ivi pe mālohi na’a ne fakatoetu’u ‘a Kalaisi´ mei he mate´. Kuo vēkeveke ‘a e ‘Apositolo heni ke kaungākau [joint participation] mo Kalaisi he’ene mamahi´. Pea toki pehē ‘e Paula´, “hei’ilo te u lava ke u kau he toetu’u” – ‘oku ‘ikai ko e kupu’i lea´ [expression] ‘o e veiveiua´ ka ko e fakatōkilalo´ [humility] ‘a Paula´.

Pea toki talaloto ‘a Paula he veesi 12 “Tala’ehai ko ‘eku pehe kuo u ma’u ni…” – ‘Oku ‘ikai ‘uhinga ‘a Paula heni ‘oku ‘ikai lava/ fail ‘ene taumu’a´, ka ‘oku sio heni ‘a e fakakaukau ia ki he a’usia ‘a Paula´ – there is room for much improvement and advance. Kia Paula´, ‘oku kei toe ‘a e me’a ke fakakakato´ pea ko e ‘uhinga ia ‘ene tulituli ki ai´. Ki he hā? Ke fakakakato ‘a hono ui mei he ‘Otua´ fekau’aki mo e ongongo lelei ‘o e Fakamo’ui´ [Salvation] – pea ko hono ui ‘ena ‘ia Kaletia 1:16. “Ka ko e ʻOtua, ʻa ia naʻa ne polo ʻi au mei he mānava oʻeku faʻe, 16 mo ne ui au ʻaki ʻene kelesi, ʻi he ʻiloange naʻa ne finangalo ke faka ʻilo mei he taʻehamai ʻa hono ʻAlo ʻi hoku loto, koeʻuhi ke u ongoongoa ai pe ia ʻi he lotolotonga ʻo e Senitaile…”

Koe fungani ‘oe ‘Otua moe Same 19

‘I he Same ko eni ‘oku kau ‘a e ngahi langi pea moe me’a mo’ui kotoa hono kalanga mai ‘oku mau ko e ‘Otua ko e ‘Otua ‘ofa. Ko e ‘Otua ko e ‘Otua lelei. Ko e ‘Otua ko e Poto. Ko e ‘Otua Mafimafi. Hange pe ko ‘etau a’usia ‘a e ‘Otua pehe mo kinautolu. ‘Oku ‘ikai ke ngata ai ka ‘oku nau tala ‘a e ‘ene ngahi ngaue. ‘Ene faka’ofo’ofa! ‘Ene ta’emahakulea ‘ene ‘ilome’a! ‘Ene maau mo taau pea moe me’a mo’ui kotoa pe. Pea ‘oku tau fakafeta’i lahi ki he ‘Otua he na’a ne ngaohi me’a kotoa pe mo’ui ‘Iate ia pea mo e ngaue ‘a hono nima. Kainga ‘oku mahu’inga ‘aupito ke tau tala ‘a e naunau’ia ‘o e ‘Otua ‘i he maama angahala ko eni. Ko hono mo’oni ‘oku ‘ikai ketau fie tala ma’u pe ‘a e naunau’ia ‘o e ‘Otua pea ‘ene ngahi ngaue ‘a hono nima kapau ‘oku pehe ‘a e fu’u mamani ko eni mo e angahala ‘a ‘eni ‘oku lau ‘e Paula koe “kinoha’a”. Koe fungani ‘oe me’a ‘oe fakatupu ‘ae ‘Otua ia ko koe mo au. Pea koe mahulu hota mahu’inga ki he ‘Otua he ‘oku te’eki ke ta tomui ki he’ene fakamolemole mo ‘ene meesi. ‘Oku kei tu’uma’u pe ‘ene ‘ofa. ‘Oku kei tu’uma’u pe hono ivi. ‘Oku kei tu’uma’u pe ‘ene ma’oni’oni. ‘Oku kei tu’uma’u pe ‘ene ‘alo’ofa mo e meesi. Te’eki ai ke liliu ha me’a ‘e taha. Lolotonga ‘etau fononga he mamani angahala mo hono ngahi faingata’a ‘oku te’eki ai ke liliu ‘e he ‘Otua ha me’a ‘e taha fekau’aki mo koe mo au. Fakafeta’i lahi ki he ‘Otua. Ko e maumau mo e angahala ‘oku lolotonga hoko ‘i mamani ko e fili ia ‘a e tangata pea mo ‘ene angahala. Ka ko Sihova ‘oku kei Satai pe ‘a Satai te’eki liua ia.
Koe Fungani mo ‘Ekisoto 20:1-4, 7-9, 12-20
  1. PEA naʻe folofolaʻaki mai ʻe he ʻOtua ʻa e ngaahi fo ʻi lea ko eni, ʻo pehe: 
  2. Ko Au ko Sihova ko ho ʻOtua, ʻa ia naʻa ku ʻomi koe mei Isipite mei he 
  3. fale popula. ʻOua naʻa ai hao ʻOtua kehe, ʻo uaʻaki Au.
  4. ʻOua te ke ngaohi maʻau ha tamapua, pe ha momoʻi fakatātā ʻo ha meʻa ʻo e langi ʻi ʻolunga na, pe ʻo mamani ʻi lalo ni, pe ʻo e tahi ʻi  lolofonua. …Kainga koe ngaahi me’a ‘eni ‘e malava ke nau toe vahevahe ‘enau tokanga ‘oku fiema’u ‘e he ‘Otua ke ‘a’ana kotoa ia….
  5. ʻOua te ke takuanoa ʻa e huafa ʻo Sihova ko ho ʻOtua: he ʻe ʻikai lau ʻe Sihova ʻoku taʻehalaia ia ʻa ia ʻoku ne takuanoa hono huafa. Koe fekau ni ‘oku ne fakamatala’i malohi e mahu’inga ki he ‘Isileli ke ‘oua na’a toe ‘i ai ha momo’i me’a he mamani ken au toe fakauoua’I’aki ‘a Sihova. Ko ‘enau tuku taha ‘enau tokanga kia Sihova ‘oku ‘uhinga ia ‘oku nau malava ai ke tauhi mo matauhi ‘ae ngaahi fekau ni. Kia Sihova ko e fungani ‘o ‘enau ‘ilo’i ia ko ‘enau fakamu’omu’a ia he hala fononga ‘oe momoko ‘oe toafa ki he mafana ‘o Kenani.

Koe fungani mo Matiu 21:33-46

Na’e ‘ikai mahu’inga’ia e kau ngaue ni he foha lahi ‘oe tangata na’e ‘a’ana ‘ae ngoue’anga. He na’e …puke ʻe he kau faʻa ʻene kau tamaioʻeiki, ʻo nau haha ha toko taha, pea tamateʻi ha toko taha, pea tolomaka ʻi ha toko (v36)  taha. Pea ne toe fekau atu mo ha tuʻunga tamaioʻeiki kehe, ʻo toko lahi ʻi he fua 6: pea nau ngaohia kinautolu ʻo hange ko e (v37) ʻuluaki. Tokua koe founga ia na’a nau fai ki he’ene kau talafekau he ngaahi kuonga ‘oe fuakava motu’a pea mo Sione Papitaiso he maama ‘oe fuakava fo’ou hono feia ‘e he kau Taula’eiki moe kau Falesi….Pea naʻa ne fekau atu kimui hono foha, heʻene pehe, (v38) Te nau tokaʻi hoku foha. Ka ko e kau faʻa ʻi heʻenau mamata ki he foha, naʻa nau fealeleaʻaki, ʻo pehe, Ko e hoko ʻena; ʻe, tau tamateʻi muʻa ia, ʻo tau maʻu (v39) hono tofiʻa. Pea nau puke ia ʻo toho ki he tuaʻa ngoue, ʻo nau (v40) tamateʻi ai. Kia Matiu koe talanoa ia ki he’enau toe teuteu atu ke tutuki mo Kalaisi. Na’a ne pehee ‘e he tangata’eiki ‘oku ‘a’ana ‘ae ngoue’anga te nau mahu’inga’ia mo toka’i ‘a hono foha kae pangoo na’a nau li’aki ‘ae funga ni. Pea koe tautea ‘o ha kakai kuo nau li’aki ai ‘ae koloa ‘o Hevani ‘a Sisu koe ‘Alo tofu pe ‘e taha koe “…fakaʻauha fakalielia ʻi ʻa e kau fakalielia ko ia, pea te ne tuku ke lisi ʻa e ngoue ʻe ha kau faʻa kehe, ʻa ia ko e faʻahinga te nau ʻange hono ʻinasi ʻi hono taimi totonu. Kainga ko ha kakai ia te nau mahu’inga’ia ke ma’u ‘ae fungani …He Ko e maka ne fakatale ʻi ʻe he kau tufunga Kuo hoko ʻo tuliki tauʻolunga: Ko e meʻa mei he ʻEiki ia, Pea fakaofo ki hotau mata.

Fakaakonaki

Kapau kainga ‘oku tau loto’aki ke tau lau ‘a Kalaisi koe fungani ia ‘etau mo’ui pea ta ‘oku totonu mo taau ke tau tali lelei ‘ae ngaahi hala fononga na’e fou ai ‘a Kalaisi koe fungani ki he ‘Otua…(Luke. 9:23)… Pea lea ʻa Sisu, Ko au e, ʻoku ou tala atu, ʻOku ʻikai ha taha kuo ne liʻaki ha fale, pē ha ngaahi tokoua, pe ha ngaahi tuofāfine, pe ha fāʻe, pe ha tamai, pe ha fanau, pe ha ngaahi tokanga ngoue, koeʻuhi ko au, pea koeʻuhi ko e 30 Kosipeli, ka te ne maʻu ni, ʻi he nofo ko eni, ʻo lōteau, ha ngaahi fale, mo ha ngaahi tokoua, mo ha ngaahi tuofāfine, mo ha ngaahi fāʻe, mo ha fānau, mo ha ngaahi tokanga ngoue, ʻo ō pe mo e ngaahi fakatanga; pea ʻi he maama ka haʻu 31 ko e moʻui taʻengata. (Ma’ake 10:29-30)

Fakama’opo’opo

Koe taha ia hotau anga’i kakano (heart of sin) ‘etau lau ‘ae me’a kotoa pe ko ‘etau me’a (possessive attitude) pea mo ‘etau totonu ki he me’a ko ia/ “This is mine; I have a right to it.” Ka kia Paula ko ‘etau ma’u pe ‘a Kalaisi pea ‘oku ‘ikai leva ha’atau toe totonu ki ha me’a ka ko Kalaisi ‘oku ‘a’ana ‘ae totonu kiate kitautolu (2 Kolinito 8:5) Pea ‘oku toki ngaue’aki ‘e Paula ‘ae ki’i kupu’i lea ni ke ne fakama’opo’opo’aki ‘e ne talaloto mo’ui ni koe “fakangalongalo’i”. Ko e lea Kalisi ki he fakangalongalo’i heni´ ‘oku ‘uhinga ia ko e “completely forgetting” – ‘ikai fiema’u ke toe ‘ila ha me’i manatu ai´. Hangē ko e toko taha lele´. Hanga ‘e Paula heni ‘o ngāue’aki ‘a e lele ‘a e tangata sipoti´ [Greek context], ‘oku ‘ikai ke ne toe tokanga ki hono kaungā lele´ [fe’auhi´], ka ‘oku fakamama’u atu ki he tepi´. Pea ‘oku totonu ke pehē ‘a e Kalisitiane´. Fakangalongalo’i atu ‘a e ngaahi mo’ui na’a te lau ko hoto fakakoloa ‘aneafi kae fetongi’aki ia ‘ae fakamama’u ki taumu’a ki he ‘Eiki ko Sisu Kalaisi´. 13 Kainga, ʻoku ʻikai te u lau au kuo u maʻu: ka ko e meʻa pe taha ʻoku ou fai; ʻoku ou fakangalongalo ʻi ʻa e ngaahi meʻa kuo tuku ki mui, kau kakapa atu ki he ngaahi meʻa mei 14 muʻa: ʻou tuli atu pe IA he ngataʻanga, ke maʻu ʻa e palē ʻo hoto ui mei ʻolunga naʻe fai ʻe he ʻOtua ʻia Kalaisi Sisu….’Emeni

Kavauhi
***********************************************

No comments:

Post a Comment